Kaplan Botiaları Ayırt Etmek: Syncrossus Cinsi

Orijinal metin, Kamphol Udomritthiruj tarafından “Hymenophysa Grubundaki Kaplan Botialar” adıyla yazılmıştır.

Martin Thoene, Kasım 2006’da terimsel değişiklikler ve düzenlemeler yaparak metni revize etmiştir.

Bu makale, vücut desenleri hariç, morfolojik ve meristik özellikleriyle birbirine çok benzeyen kaplan botiaların görsel olarak farklarının tespit edilmesi ve sınıflandırılmasının yapılması için akvaristlere yardımcı olmak amacıyla yazılmıştır. Bu loach grubundaki balıkların özellikleri (yüzgeç kılçıkları, uzunlukları, genişlikleri, sayıları vs.), balıkların birbirlerine benzemeleri ve birbirlerinden ayırt edilemez olmaları konusunda yeterli çeşitliliğe sahiptir. Bu türler, Syncrossus cinsine bağlı hymenophysa, helodes, beauforti, berdmorei, reversa ve Tayland dışında ilk defa burada resimlenmiş ve henüz sınıflandırılmamış bir tür olan cf. berdmorei’dir.

Bu türler arasında kolayca ayırt edici tipik özellikler, sadece vücut renkleri ve desenlerdir.

On bir yıl önce, “Kaplan Botia, Botia hymenophysa (Bleeker, 1852) mı, Botia helodes (Sauvage, 1876) mi?” adıyla, Seattle Büyük Akvaryum Derneği’nin yayımladığı Kuzeybatı Akvaryumları dergisinde (Sayı 11, 1989) yayınlanan bir makale yazmıştım. Bunca zaman sonra hâlâ, yeniden adlandırılmış Syncrossus helodes ve Syncrossus hymenophysa arasındaki yanlış tanımlamaları (akvaryum ticaretinde ve literatürde) görmek tuhafıma gidiyor. Bu, genellikle popüler akvaryum literatüründe Syncrossus helodes’in çoğunlukla Botia (Syncrossus) hymenophysa olarak sınıflandırılması şeklinde ortaya çıkıyor.

19. yüzyıl balık bilimcisi Henri-Emilé Sauvage (1844-1917) tarafından keşfedilmiş Çinhintli balıkların revize edilmesinde Maurice Kottelat, Botia helodes’i farklı bir tür olarak Botia hymenophysa’dan ayrı kılmıştır (1984).

2004 yılındaki Botinae revizyonunda Kottelat, 'Hymenophysa Karmaşası' olarak bilinen durum için, Syncrossus adını ileri sürdü.

Bu iki loach arasındaki öncelikli farklardan biri, coğrafik dağılımlarıdır; Syncrossus helodes Laos, Vietnam, Kamboçya ve Tayland’da bulunurken, Syncrossus hymenophysa Endonezya’da (Sumatra ve Borneo) bulunur. Akvaristler ve loach meraklıları için balığın vücut desenleri, iki tür arasındaki ayrımı yapabilmek için daha uygun bir kıstastır. Her bir türün temel özellikleri aşağıda yer almaktadır:

Syncrossus helodes

• Sarıdan bronz renge değişiklik gösteren vücudunda 10 - 11 dikey ve koyu şerit bulunur.
• Kafası ve sırt yüzgeci arasındaki şeritler, kuyruğa doğru eğimlidir.
• Sırt yüzgecinde göze çarpan bir siyah nokta yoktur.
• Ancak, üst kuyruk sapçığında (kuyruktaki son şerit üzerinde) bir siyah nokta vardır.
• Vücut şeritlerinde mavi sınırlar bulunmaz.
• Göğüs bölgesi ile anal bölge arasında herhangi bir şerit yokken, çok sayıda siyah nokta vardır.

Syncrossus hymenophysa

• Sarıdan bronz renge değişiklik gösteren vücudunda 12 - 15 şerit bulunur.
• Kafası ve sırt yüzgeci arasındaki şeritler, kafaya doğru eğimlidir.
• Sırt yüzgecinde göze çarpan bir siyah nokta vardır.
• Kuyruk sapçığında bir siyah nokta yoktur.
• Her bir vücut şeridi, her iki taraftan mavi yanardöner kenarlarla sınırlanmıştır.
• Göğüs bölgesi ile anal bölge arasında herhangi bir nokta yokken, şeritler neredeyse tamamen karna kadar uzanır.

Aşağıda bu iki türün genç bireylerinin fotoğrafları yer almaktadır.

Syncrossus reversa

Roberts, 1989 yılında Borneo, Java ve Sumatra’nın yüksek akarsularında (450 - 900 m.) yeni bir loach türü olarak Botia reversa’yı (Syncrossus reversa) keşfetti. Bu tür, Syncrossus hymenophysa’ya benzer ama koyu şeritlerin (12 - 13 adet) ve renksiz aralıklardan daha geniş olan desenlerin eni konusunda farklılık gösterir. Şeritlerin görünümleri Roberts’a Syncrossus hymenophysa’nın tersi bir deseni olduğu izlenimini verdi ve Latince bir kelime olan reversa (ters) ismi bu nedene dayanmaktadır. Sırt yüzgecinde siyah nokta yoktur. Syncrossus hymenophysa aynı akarsu sistemlerinde bulunurlar ancak bir arada bulunmazlar; reversa yüksek sularda, hymenophysa alçak sularda yaşar.

Aşağıdaki fotoğrafta helodes ve berdmorei bireyleri yer almaktadır.

Syncrossus berdmorei
Akvaryum literatüründe Syncrossus berdmorei olarak adlandırılmış tüm resimler, Syncrossus beauforti’ye aittir. Syncrossus berdmorei, akvaryum balıkçılığı faaliyetinin bulunmadığı Kuzey Burma’daki dağılımı nedeniyle hobide görülmemiştir. Syncrossus berdmorei’nin akvaryum literatüründe fotoğraflanmamış olduğunu iddia edebilirim. Biz akvaristlere referans olacabilecekler sadece Day’in 1878 yılında yaptığı çizimi ve Menon’da bulunan bireylerin kalitesiz fotoğraflarıdır (1992).

Son yıllarda çekilmiş bir fotorafı (2006)

Syncrossus berdmorei, her iki tarafında yatay olarak sıralanan noktaların daha büyük olması ile beauforti’den ayırt edilebilir. Berdmorei’de büyük noktalar genellikle solungaç kapaklarından sonra başlar. Beauforti’de ise küçük noktalar daha öncedir ve ince, yatay çizikler olarak kafada başlar ve küçük noktalar olarak kuyruğa doğru azalarak kaybolur (çoğunlukla açık renk halkalarla çevrilidirler).

Syncrossus cf. berdmorei

1992 yılında, Kuzey Tayland’ın Burma’ya sınırı olan bölgesindeki (Mae Hong Son ili) Mae Lamao nehir kolunun ağzında ağ ile yakaladığım iki balığı Syncrossus cf. berdmorei olarak adlandırdım. Desen ve renk olarak Syncrossus cinsindeki diğer loachlardan bariz şekilde farklılar. Gövde soluk bronz renkte değil, parlak ve yansıtıcı sarı / altın renginde. Şeritler yanardöner yeşil renkte. Ayrıca şeritlerin genişliği de dikkati çekiyor. Bu gruptaki loachlar tipik olarak sabit genişlikteki şeritlere sahipken, bu Mae Lamao loachlarında şeritler, sabit kalınlıktaki tipik yatay şeritler ile gittikçe incelen hançer görünümlü şeritler şeklinde değişkenlik gösterip sıralanıyor. Peki ben neden bu loachları berdmorei ile ilgili kıldım? Çünkü berdmorei’nin bilinen dağılımı Kuzey Burma olduğundan aralarında bir coğrafik yakınlık var. Peki ya berdmorei’nin dikkat çekici noktalarının sıralanma özelliği? Noktalarının olmaması bu bireylerin henüz sınıflandırılmamış ayrı bir tür olmalarının tek nedeni olabilir ancak yakından bakıldığında solungaç kapaklarının arkasında birkaç nokta / leke görülmektedir. Bir ihtimal bunlar genç berdmorei’ler olabilir ve noktaları henüz gelişmeye başlıyordur (büyüdükçe artacaktır). Bir diğer farklı özellikleri de helodes ve beauforti’de bulunmayan sırt yüzgeci üzerindeki büyük siyah noktadır.

Ve bir beauforti fotoğrafı...

Sonuç olarak, akvaryum literatüründe yer alan birçok hymenophysa resmindeki tür esasen helodes’tir. Yine akvaryum literatüründe yer alan (benim gördüğüm) bütün berdmorei resimlerindeki tür de beauforti’dir.

Not: Bu makalenin orijinal hâli yazıldığında Kamphol, berdmorei ve reversa’nın akvaryum ticaretine henüz girmediğine inanıyordu. Berdmorei, geçtiğimiz yıllarda akvaryum hobisine sunulmaya başlanmıştır.


Çevirmen: Anıl Altın
Kaynak: loaches.com
İlgili makale: Loachlar Neden Malavi Cichlidleriyle Bir Arada Tutulmamalıdır?