Acı Su Kedi Balıkları

Yazan: Dr. Neale Monks

Neale Monks, Acı Su Balıkları (2006) kitabının hem editörü hem baş yazarıdır. Ayrıca Practical Fishkeeping (Pratik Balık Bakımı) dergisinde acı su uzmanıdır ve bu konu hakkında sorulan soruları yaklaşık on yıldır yanıtlamaktadır.

Tuza Karşı Hassas Olma Efsanesi
Hobideki en yaygın efsanelerden biri, kedi balıklarının tuza karşı hassas olduklarıdır. Bunun altındaki mantık, kedi balıklarının pullarının olmaması ve bu yüzden acı suyun osmotik etkisine daha fazla maruz kalmalarıdır. Peki şunu düşünün: Sadece çok azı acı veya tatlı sularda, büyük miktarı ise denizlerde yaşayan müren balıklarının da pulları yoktur.

Balığın tuzların ve suyun vücudundan içeri ve dışarı akışını kontrol edebilmesi özelliği, pullarının olup olmamasına değil, fizyolojik yapısına bağlıdır. Bu, türün yaşadığı doğal çevreye nasıl uyum sağladığıyla ilişkilidir. Kedi balıkları yumuşak sulara uyum sağlamıştır ve bir acı su akvaryumu için gerçekten de uygun değildirler ama aynı durum barblar, tetralar, loachlar, guramiler vs. gibi diğer yumuşak su balıkları için de geçerlidir. Çoğu kedi balığı hayranına şaşırtıcı gelebilecek şey, birçok kedi balığı türünün acı sulara uyum sağlamış olmasıdır. Öncelikli olarak denizde dağılım gösteren, birkaç türü ise tamamen tatlı suda bulunan iki kedi balığı familyası vardır: Ariidae ve Plotosidae. Bu iki familyadaki türler sırasıyla 'deniz kedi balıkları' ve 'yılan balığı kedi balıkları' olarak bilinir. Aspredinidae, Bagridae, Clariidae, Ictaluridae, Siluridae ve Loricariidae familyalarının da aralarında bulunduğu bazı diğer familyalardaki türler de acı sulara uyum sağlayabilir veya direkt acı sularda bulunabilirler; böylelikle kedi balıklarının tuza karşı hassas olduğu efsanesi de bir nevi çökmüş olmaktadır.

Acı Su Vatozları

Bana sıklıkla sorulan bir soru, vatozların acı sularda bakılıp bakılamayacağıdır. Kısa cevap muhtemelen hayır olur ama uzun cevap bundan çok daha karışıktır.

İlk olarak, Loricariidae familyasında yer alan ve hafif acı su şartlarına uyum sağlayabilen türlerden bahsedilebilir. Akuatik terimle bu sular, tuzluluk açısından 1,003 ve 1,005 arasındadır. Bu türlerden biri olan Hypostomus ventromaculatus, öncelikli olarak Amazon halicinde ve fishbase.com’a göre de sadece nehrin gelgitin olduğu, acı suya sahip kesiminde bulunmaktadır. Diğer bir tür olan Hypostomus watwata da hafif acı sularda yaygındır ve hatta çoğunlukla mangrov kökleri arasında bulunur. Bu türler hafif acı su akvaryumlarında; moliler, gobiler ve cüce cichlidlerle bir arada bakılmak için ideal görünseler de sorun, ticaretlerinin fazla yapılmamasıdır.

Hypostomus plecostomus da hafif acı sularda yaşadığı bilinen başka bir türdür ve kendi doğal yaşam alanının dışında da sıklıkla görülür. Örneğin ABD'de Florida’da geniş bir dağılım gösterir ve yaygın olarak hafif acı sularda bulunur.

Bu türün acı su akvaryumunda bakılması konusundaki esas problem, kaynaklarda 'yaygın vatoz' olarak geçen Hypostomus plecostomus’un esasen satışının pek yapılmamasıdır. Birçok akvaryumcuda satışa sunulan “yaygın vatoz”lar muhtemelen Liposarcus veya Pterygoblichthys cinslerine ait türlerdir.

Acı Sularda Görülen Tatlı Su Kedi Balıkları
Bir kısım kedi balığı familyasında, ihtiyaçları olmadığı hâlde acı sulara giren türler vardır. Örneğin Siluridae familyasından Siluris glanis bunlardan biridir ve normalde tatlı suya sahip akarsularda bulunurken, ayrıca Baltık Denizi ve Hazar Gölü kıyılarındaki hafif acı sularda da görülür. Aynı durum clariid ve ictaluriid kedi balıkları için de geçerlidir. Bu balıklar muhtemelen acı su şartlarına uygun yapıya sahip değildir, sadece oldukça dayanıklı balıklardır ve ideal altı koşullara karşı uyumluluk gösterebilirler. Özellikle Ictalurus punctatus hafif acı su akvaryumlarında bakılabilir ancak onun da erişkin boyunun büyüklüğü ve avcı doğası, olumsuz özellikleridir.

Acı Suyu Seven Türler

Acı sularda görülmek bir şey, acı suyu özellikle tercih etmek başka bir şeydir; Mystus gulio böyle bir türdür. Bu büyük bagrid kedi balığı, Güney ve Güneydoğu Asya boyunca haliçlerde yaşar ve tercih ettiği habitat nedeniyle acı su akvaryumları için uygun bir seçimdir. 45 cm. boya erişebilir, gümüşi renklidir ve sürü balığıdır; akvaryum ticaretinde nadiren görülür. Görünüş ve davranış açısından daha popüler olan 'Kolombiya köpekbalığı kedi balığı' ile benzer olsa da ona göre daha hafif acı sulara ihtiyaç duyar. Yine de uyumluluğu yüksek bir türdür; tamamen tatlı sularda ve hatta zaman zaman denizlerde bile bulunur. İdeal yaşam şartları açısından akvaryumda 1,005 tuzluluk seviyesinde, hafif acı sularda bakılması uygundur. Yoğun acı suları tercih eden argus veya mono gibi balıklarla bir arada olması önerilmese de büyük uykucu gobiler, yeşil chromide (Etroplus suratensis), Siyam kaplan balığı (Datnioides microlepis) veya diğer büyük ama barışçıl ve hafif acı suyu tercih eden türlerle bir arada tutulabilir.

Mystus gulio’nun cinsi içerisinde acı sularda bulunma özelliğiyle benzersiz olduğunu not düşmek gerekir; diğer Mystus türleri tamamen tatlı sularda yaşayan balıklardır ve buna uygun şekilde bakılmalıdırlar.

Öncelikli olarak tatlı sularda yaşayan ama içinde acı suları tercih eden türlerin de bulunduğu diğer bir grup kedi balığı, banjolardır. Bunocephalus coracoideus gibi küçük olanları tatlı sularda yaşarken, Aspredinichthys, Aspredo ve Platystacus cinslerindeki türler gibi büyük olanları acı suları tercih eder.

Bu büyük banjolar 20 ila 30 cm. boya ulaşabilir, öte yandan davranış ve gereksinimler konusunda cüce akrabaları ile benzerlik gösterirler. Her zaman acı sularda bulunmasalar bile doğada kıyı kesimlerindeki sularda yaşarlar ama denizlerde hiç görülmezler. Mystus gulio gibi, hafif acı sularda tutulmaları idealdir; su çok yumuşak ve asidik olmadığı müddetçe tatlı sularda da bakılabilirler.

Deniz Kedi Balıkları

Tuzlu suya gelindiğinde, iki kedi balığı familyası öne çıkar: Ariidae ve Plotosidae. Ariidae familyası belki de akvaristler tarafından tek bir türüyle bilinir; Hexanematichthys seemanni, 'Kolombiya köpekbalığı kedi balığı' adıyla çokça satılan bir türdür. Bu büyük familya (yaklaşık 120 türü barındırır), akrabalarıyla birlikte Avrupa ve Antarktika kıtaları haricinde tüm kıtaların kıyı kesimlerinde bulunur. Avustralya’da muhtemelen diğer kedi balığı familyalarıyla rekabet olmadığından, ikincil olarak gerçek bir tatlı su balığına dönüşen birkaç tür vardır ama öte yandan ariidler tamamen sadece yiyecek aramak için nehirlere giren deniz balıklarıdır. Örneğin 'Kolombiya köpekbalığı kedi balığı', acı su balığı olarak satılsa da deniz akvaryumları için daha ideal bir türdür.

Plotosidae ise daha küçük bir familyadır (yaklaşık 30 türü barındırır) ve Hint - Batı Pasifik’te bulunur. Familyadaki türlerin bir kısmı Avustralya ve Yeni Gine’deki tatlı sularda yaşasa da diğer kısmı denizde hayatlarını sürdürür. Avustralya’daki tatlı su ariidleri gibi, Avustralya ve Yeni Gine’deki tatlı su plotosidleri de muhtemelen ‘gerçek’ tatlı su balıklarının bulunmadığı çeşitli yaşam alanlarına yerleşmiş olanlardır.

Sadece bir plotosid, hobide (en azından Avustralya’nın dışında) kendine yer edinmiştir: Plotosus lineatus. Düzgün çizgili olan genç bireyler normalde deniz balığı olarak satılır ama 30 cm.’ye ulaşan erişkin boyu nedeniyle diğer süslü deniz balıklarıyla karşılaştırıldığında fazla popüler olmamıştır. Deniz akvaryumlarında bakılabilse de orta ve yüksek tuzluluğa sahip (1,010 ve üstü) acı su akvaryumlarında da rahat eder.

Özellikle erişkin bireylerin uyumluluğu fazladır ve tamamen tatlı suda da bulunabilirler. Plotosus lineatus gençken sürü balığı olsa da erişkinken bölgecidir ve çoğunlukla yalnız şekilde bakılır. Avcı balıktır ama yiyemeyeceği büyüklükteki balıklarla, mesela argusla bir arada tutulabilir.

Özet
Beslenme alışkanlıkları bakımından otçulluktan avcılığa kadar çeşitlilik gösteren ve soğuk dağ akarsularından bataklıklara kadar çok farklı çevresel şartlara uyum sağlayan kedi balıklarının acı sularda ve denizlerde de yaşamada başarılı olmaları esasen şaşırtıcı bir durum olmamalıdır.


Çevirmen: Anıl Altın
Kaynak: scotcat.com