Nitrit nedir?
Nitrit (NO2-), nitrifikasyon adı verilen süreç boyunca balık atıklarının ve diğer organik maddelerin çözünmesi sırasında oluşan çok zehirli bir kirleticidir.
Nitrosomonas cinsindeki faydalı filtre bakterileri, çürüyen maddeler ve balık atıkları sonucu ortaya çıkan ölümcül amonyağı (NH3) okside ederek balıklar için daha az zehirli olan nitrite dönüştürür. Nitrospira ve Nitrobacter cinslerindeki diğer bakteriler ise daha sonra nitriti, sadece orta düzeyde zehirli olan nitrata çevirir. Suyu düzenli olarak amonyak, nitrit ve nitrat seviyeleri açısından test etmeniz çok önemlidir.
Neden nitrit oluşur?
Yüksek nitrit seviyesi, kirliliğin yararlı bakteriler tarafından başa çıkılamayacak kadar fazla olmasından kaynaklanır.
Filtre bakterileri, akvaryuma giren kirlilik miktarıyla orantısal olarak bulunur ve balıklar tarafından üretilen kirlilikle tamamen mücadele edebilecek seviyelere ulaşmaları zaman alır.
Sayıları artmaya devam ederken, su balıkları strese sokan amonyak ve nitrit ile kirlenecektir. Günlük kirlilik artışının yanı sıra yeterli sayıda bakteri bulunduğunda ise amonyak ve nitrit, sıfır seviyesinde kalıyor olmalıdır.
Yüksek nitrite neler neden olur?
Fazla yemleme ve kalabalık bir ortam, yüksek nitrit seviyesine neden olabilir ama yanlış filtre bakımı ve yeni akvaryum sendromu, belki de en fazla görülen nedenlerdir.
Yeni filtreler (ve musluk suyu altında yıkanmış veya içerisine yeni malzeme konulmuş olanlar) çok az bakteri barındırır ve kirliliği yok etmekte yeterli değildirler. Bakterilerin oluşması, sıcaklığa ve su kimyasına bağlı olarak genellikle dört ila altı haftayı bulur.
Filtreyi musluk suyunda değil, sadece akvaryumdan alınan su ile yıkamak gerekir ve içerisindeki malzeme bir anda değil, parça parça yenilenmelidir.
Yeni filtrede bakteri oluşumunu hızlandırmak için içerisine eski filtreden malzeme konulabilir veya suya bakteri kültürü eklenebilir.
Eğer yeni bir akvaryuma veya yeni bir filtreye sahipseniz, çok fazla balık eklememeli ve çok yem vermemelisiniz. Akvaryuma daha fazla kirliliğin eklenmesi, var olan hayvanlar için şartları daha tehlikeli hâle getirir.
Balıklara nasıl zarar verir?
Nitrit, balığın solungaçlarından kanına karışır ve farklı yollardan balığa zarar verir.
En dikkat çekeni, kandaki hemoglobinin içindeki demiri okside ederek, hemoglobinin aksine oksijen taşıyamayan bir molekül olan methemoglobin oluşmasına neden olmasıdır. Bu süreç (methemoglobinemi adı verilir), kanın kahverengi bir renk almasına ve balığın oldukça güç nefes alıp vermesine veya hatta boğulmasına neden olur.
Nitrit ayrıca zehirlenmeye yol açar ve bu da karaciğerde, solungaçlarda ve kanda hücre yıkımına neden olur.
Uzun süreler nitrite maruz kalan balığın bağışıklık sistemi zayıflar; eğer ki nitrit zehirlenmesinden ölmemişse balık beyaz benek, yüzgeç çürümesi ve mantar gibi bakteriyel hastalıklara maruz kalmaya başlar.
Balıklarda görülebilecek semptomlar nelerdir?
Balıklar çoğunlukla zorlukla nefes alıp verir ve oksijen seviyesinin fazla olduğu su yüzeyine yakın yerlerde olurlar. Solungaçlarını hızlı hızlı hareket ettirirler ve yüzgeçlerini kapalı tutabilirler. Balıklar nitrit zehirlenmesinin belirtilerini gösterseler bile, test uygulanmadıkça suda ne kadar nitrit bulunduğunu söylemek imkânsızdır.
Bütün balıklar için zehirleyici etki yapar mı?
Farklı türde balıklar ve hatta aynı türün farklı bireyleri bile nitrite karşı farklı uyumluluklar sergiler. Bazı türlerde kana karışan nitrit oranı daha az olur ve ayrıca nitritin zehirliliği su kimyası tarafından etkilenir. Dolayısıyla akvaryumdaki veya havuzdaki balıkların hepsi nitrit seviyesi yükseldiği için illa ölecek değildir ama yine de dikkat etmek gerekir.
Nitriti hangi seviyede tutmalıyım?
Nitrit seviyesi her zaman sıfır veya sıfıra olabildiğince yakın olmalıdır. Belli şartlar altında, hatta görece düşük sayılabilecek 0,25 miligram/litre seviyesinde bile balıklar zarar görebilir. 0,1 miligram/litre üstündeki herhangi bir seviye, bazı balıklar çok yüksek seviyelere uyum sağlayabilseler bile, potansiyel stres kaynağıdır ve kabul edilemez görülmektedir.
Akvaryumda nitrit tespit edersem ne yapmalıyım?
Yapılacak ilk işlem, nitrit seviyesinin neden yüksek olduğunu belirlemek ve seviye artışına neden olan şeyi önleyip artışın tekrarlanmamasını sağlamak olmalıdır. Bundan sonra, büyük (%50 veya daha fazla) su değişimi yaparak nitrit konsantrasyonunu sulandırmak gereklidir.
Günlük test uygulaması yapılmalı ve sonuçlara göre su değişimini tekrarlamaya hazırlıklı olunmalıdır.
Sudaki çözünmüş oksijen seviyesi düşükse, kayıplar her zaman daha fazla olacaktır. Dolayısıyla akvaryuma bir hava taşı ekleyerek oksijen seviyesi arttırılmalıdır. Eğer hastalık belirtisi ortaya çıkarsa, balıklar sıkı gözlem altına alınmalıdır.
Nitritin balıklar için daha az zararlı olması için suya ne ekleyebilirim?
Tuz (sodyum klorid) uzun zamandır nitritin zehirliliğini azaltmak için kullanılan bir maddedir, belli şartlar altında methemoglobinemiyi engellediği görülmüştür.
Tuz eklemek neden yararlıdır?
Tuz eklemek, kandaki hem methemoglobinemiyi hem de nitrit zehirliliğini azaltan kloridin temin edilmesini sağlar. Ancak ilginç bir şekilde, klorid her zaman için sodyum klorid vasıtasıyla temin edilse de araştırmalar kalsiyum kloridin daha etkili olduğunu ileri sürmektedir; zira kalsiyumun kana daha fazla nitritin girişini engelleyecek şekilde solungaç geçirgenliğini azalttığı düşünülmektedir.
Bu nedenle, yüksek kalsiyum ve klorid seviyesine sahip sularda tutulan balıklar, düşük seviyelere sahip sularda tutulan balıklara göre çoğunlukla daha az hassas olur; ama birçok deniz balığının hassasiyeti yüksektir.
Teorik olarak, discus gibi ılık ve yumuşak sularda yaşayan balıklar daha fazla risk altındadır; yine de nitrit tüm su şartlarında balıklar için ölümcüldür.
Çevirmen: Anıl Altın
Kaynak: practicalfishkeeping.co.uk
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder