Toprak solucanlarıyla akraba olan ama çok daha göz alıcı ve ilgi çekici olan bu deniz kurtları, Dave Wolfenden’in ilgisinden kaçmıyor.
Yelpaze Kurtları (Deniz Yelpazeleri) ve Toz Püskülü Kurtları -daha geniş bir tabir olarak Tüplü Kurtlar- en güzel deniz akvaryumu canlıları arasındadır. Ancak bu harika canlılar sıklıkla yanlış anlaşılır ve belki de ironik olarak, hobide artarak devam eden yüksek teknolojik gelişmeler, onlar için birçok akvaryumu uygunsuz hâle getirmektedir.
Peki bu ilginç canlılar nedir ve akvaryum ortamında nelere ihtiyaç duyarlar?
Bunlar esasen halkalı solucanlardır (Annelida şubesi), yani toprak solucanlarıyla akrabadırlar. Ancak şubesindeki serbest hareket edebilen üyelerin aksine bu kurtlar yerleşiktir, diğer bir deyişle durağandırlar ve kendilerini bir noktaya sabitlerler.
Toprak solucanlarında olduğu üzere, parçalı bir vücuda sahiptirler, yine de bir tüp içerisinde koruma altındadırlar. Biçim ve davranış açısından belli farklılıklar gösteren iki gruba ayrılırlar. Her iki gruptaki tüm kurtlar tüpler içerisinde yaşar, bununla birlikte solunum ve beslenme için kullandıkları ikili solungaçlara sahiptirler.
Sabellidler (Sabellidae familyası)
Sabellidler, döküntülerden ve mukozadan bir tüp inşa eder ve tüpten dışarıya, radiola olarak bilinen ikili solungaç tüylerinden oluşan tuhaf ama güzel bir “taç” uzatırlar.
Bunlar, partikülleri büyüklüklerine göre yakalar ve ayırır. Büyük parçalar, onları akıntıyla taşımaya yardımcı olan mukoza ile atılarak alınmaz. Orta büyüklükteki parçalar, kurdun tüpünün oluşturulmasında yardımcı olarak kullanılır ve ince parçalar yiyecek olarak sindirilir.
İnce silia (tüycükler) -solungaçların yüzey üzerindeki saç benzeri çıkıntılar- küçük partikülleri ağız boyunca hareket ettirir.
Çoğu Sabellid, deniz yatağı üzerindeki kum ve çamur içerisinde yaşar.
Serpulidler (Serpulidae familyası)
Diğer grubu oluşturan Serpulidler, bir kalsiyum karbonatlı tüp salgılar ve sert zeminler üzerinde bulunma eğilimindedirler. Birçok durumda,
Porites cinsindeki türler gibi, mercanların üzerinde görülebilirler. Kurt ilk başta asit salgısının yardımıyla konağının üzerinde delikler açar ve eğer kendisine bir yer oluşturabilirse, konak zamanla büyüyerek tüpü kaplar.
Serpulidlerin ikili solungaçları, spiral biçiminde gelişme eğilimindedir ve kurt ayrıca operkulum adı verilen güzel bir döşeme kapağı mekanizması oluşturur. Bu kapak, tüpün girişini etkili şekilde kapatmak için kullanılır ve bu sayede kurt, tamamen koruma altına kalır.
Su hareketliliği
Suda asılı durarak beslenen bu kurtlar, küçük partikülleri solungaçları üzerinde yakalar. Bunu solungaçlarını ritmik olarak hareket ettirerek bir ölçüde kolaylaştırabilir ama beslenmesine yardımcı olması için suda belli miktar akıntının olması gerekecektir.
Akıntı sadece besinleri kurtlara taşımaz, aynı zamanda solungaçlarına oksijen de taşır ve mukoza oluşturmalarına yardımcı olur.
Sabellidler, akvaryumda gelgit akıntısının taklit edilmesi doğrultusunda değiştirilebilen katmanlı akıntıda kendilerini rahat etme eğilimindedir.
Serpulidler ise güçlü ve karmaşık akıntıya daha fazla uyumludur, bunun nedeni tahminen belli bir miktar koruma sağlayan mercan konaklarının iskeletine yerleşmiş olmalarıdır.
Beslenmeleri
Akvaryumda küçük partiküllü yiyecekler gerekecektir ve fitoplankton, dondurulmuş yemlerden çözülen sular ve sıvı omurgasız yemleri bunlardan bazılarıdır. Düzenli yemlemeler en iyi başarı şansını sunar ama aşırıya kaçmayın çünkü bazı yiyecekler su kalitesine olumsuz etki yapabilir.
Bir şırınga veya pipet kullanarak kurtları tek tek beslemeye çalışmak, iyi bir yaklaşım olabilir.
Aşırı “skimming” yapılan ve düşük besin seviyesine sahip modern resif akvaryumları çoğunlukla, düzenli ek yemlemelerden faydalanan bu kurtlar için ideal değildir. Bu kurtlar için, hem sabit su şartlarına hem de doğal plankton popülasyonları formunda potansiyel yiyeceklere sahip oturmuş sistemler tercih edilir.
Akvaryum arkadaşları?
Birçok Yelpaze Kurdu türü, uygun olmayan akvaryum canlılarının varlığı karşısında erkenden ölür. Bu lezzetli yelpaze biçimli solungaçların çeşitli balıklara ve diğer birçok omurgasıza ne kadar iştah açıcı olabileceğini bir düşünün.
Bu; balon balıklarının, birçok tetik balığının, melek balıkların ve çoğu kelebek balığının uygun olmadığı anlamındadır.
Omurgasızlar açısındansa birçok yengeç, kurtların solungaçlarını ve tüplerini karşı konulamaz bulmaktadır.
Başta
Sabellastarte,
Bispira ve
Branchiomma olmak üzere ticarete sunulan birkaç tüplü kurt cinsi vardır ve bunlar, akıntı ve beslenme konularında bir ölçüde benzer ihtiyaçlara sahiptir.
Akvaryuma yerleştirilmeleri önemlidir çünkü eğer şartlar istedikleri gibi olmazsa, tüplerini terk edip çoğunlukla kötü sonuçlarla karşılaşırlar. Yine de zaman zaman daha iyi bir konuma ulaşacak ve kendilerine yer edineceklerdir.
Zemin içersine veya canlı kayaların arasına konulabilirler. Bazı küçük türler, canlı kayaların üzerinde gezgin olarak kendiliklerinden akvaryuma giriş yapabilir ve doğru koşullar altında üreyebilirler.
Serpulidler arasında,
Spirobranchus cinsine mensup Noel Ağacı Kurtları, akvaristlerin en aşina olduğu türlerdir. Yaygın olarak, Hint-Pasifik’te yaşayan
Porites cinsi mercanlarla ve Karayipler’de yaşayan
Montastrea cinsi mercanlar (Yıldız Mercanları) gibi diğer türlerle bütünleşik olarak görülürler.
Spirobranchus giganteus, dünyadaki tüm tropikal denizlerde dağılım gösteren ve akvaryum ticaretinde en sık görülen Noel Ağacı Kurdu türüdür.
Tüylerinin renklenmesi oldukça çeşitlilik gösterir ve çok göz alıcı olabilirler. Bu hayvanların cazibesini anlamak çok kolaydır ve eğer Noel Ağacı Kurtlarını büyütmek istiyorsanız, mercan konağının üzerinde gelenlerde şansınız daha yüksek olacaktır.
En iyi başarı şansı için konak mercana iyi bakılmalıdır; optimal su kalitesi, uygun akıntı ve yeterli ışık sağlanmalıdır. Ayrıca mercanın kendisinin de kurt için belli bir koruma veya fayda sağladığı da bilinmektedir, dolayısıyla konağın ihtiyaçlarının karşılanması önemlidir. Kurtların düzenli beslendiğinden de emin olmalısınız.
Onları suyun dışına çıkarmayın!
Tüplü kurtların akvaryuma alıştırılmaları sürecinde dikkatli olmalısınız. Su parametrelerindeki değişiklikler aşama aşama yapmalı ve mümkünse, tüp içerisinde kalan havanın sorun çıkarma olasılığı yüzünden onları su dışına çıkarmaktan kaçınmalısınız.
Bu kurtları üretebilir miyim?
Hem yumuşak vücutlu hem kalkerli olan tüplü kurtların akvaryum ortamında yumurtladıkları bilinmektedir ama larvaların tutunma ve hayatta kalma şansı düşüktür. Yine de bazı Sabellidler, optimal şartlar altında akvaryumda eşeysiz olarak üreyecektir.
Taç: Dökülür mü, ölür mü?
Birçok Yelpaze Kurdu, uygun olmayan koşullarda beslenme tentaküllerinden oluşan taçlarını dökecektir. Bu, akvaryuma eklenmeleri sırasında zayıf alıştırma tekniklerinin veya su kalitesindeki düşüşün sonucunda gerçekleşebilen bir durumdur.
Çoğu akvarist bunun nihai bir davranış olduğunu düşünüp kurdu akvaryumdan çıkartacaktır ama akılda tutulması gerekir ki Yelpaze Kurtları, uygun koşullar altında taçlarını yeniden oluşturur.
Taçlarını döken kurtları gözlem altına almalısınız ve onları çıkarmak için acele etmemelisiniz. Akvaryumda su kalitesinin sabit olduğundan, yemlemenin yeterli olduğundan ve kurtları avlayacak canlıların bulunmadığından emin olmalısınız. Biraz şansla, kendilerini iyileştireceklerdir.
Acemiler için uygun değillerdir.
Her şeyi göz önünde tutarak, yeni akvaristlerin tüplü kurt beslemeye yönelmemeleri idealdir. Bakılmaları imkânsız değildir ama su kalitesinin sürdürülmesiyle alakalı önceden deneyime sahip olmak ve akıntı ve yemleme konularında kurtların ihtiyaçlarını karşılayabilmek, oldukça yararlı olacaktır.
Yazan: Dave Wolfenden
Çevirmen: Anıl Altın
Kaynak: practicalfishkeeping.co.uk
