Melez Balık Sorunları

Red Texas, insan eliyle türetilmiş melez bir balıktır.

Melez (hibrit) ne demektir?

Biyolojide melez (hibrit) teriminin iki anlamı vardır.

Farklı tür melezleri

Farklı sınıftan iki hayvan veya bitki üreme gerçekleştirdiğinde, sonuç bir melezdir. Farklı cinslere bağlı türler arasındaki melezler cinslerarası melez olarak, aynı cinse bağlı farklı türler arasındaki melezler ise türlerarası melez veya çaprazlama olarak bilinir. Bir tür içerisinde farklı alt türler arasındaki melezlere ise tür içi melez adı verilir. Farklı familyalara bağlı türlerin üremesini sağlamak çok zordur ama bu durum zaman zaman gerçekleşir ve sonuç familyalararası melez olarak bilinir.

Popülasyon, ırk, kültür melezleri

İkinci tip melez, aynı tür içerisinde farklı popülasyonlar, ırklar veya kültürler arasındaki çaprazlamalardır. Bu melez tipi çoğunlukla bitki veya hayvan üreticileri tarafından, arzu edilen özellikleri elde etmek ve desteklemek amacıyla kasıtlı olarak üretilir. Dünyanın biyolojik dokusunda bu gerçek bir melez değildir ama oldukça yaygın olarak kullanılır.

Melez balıklar niçin üretilir?

Melezler, birçok farklı nedenlerden dolayı üretilebilir ve melezlenme doğada da ortaya çıkar. Akvaryum ortamında melezlenmenin bir yaygın nedeni, akvaristlerin melezlenme riskine aldırış etmeksizin yakın akraba olan türleri aynı akvaryumda bakmalarıdır.

Melezlenme, belli türleri birbirlerinden ayırt etmek gerçekten güç olabildiğinden, istemsizce de ortaya çıkabilir. Özellikle yakın akraba olan çeşitli türlerin donuk renkli dişilerini görsel olarak ayırt etmek imkânsız olabilir. Eğer erkek balık kendi türündeki dişiyi ona yaklaşımıyla işaret etmezse, akvaristler için bunu belirlemek kesinlikle kolay değildir.

Ayrıca göz alıcı renkler ve desenler veya ilginç yüzgeçler gibi özelliklere sahip albenili balıklar yaratıp akvaryum pazarına sunmak isteyen ve bu nedenle kasıtlı şekilde melez üreten kimseler de vardır. Birçok durumda bu balıklar pazarda melez olarak yer alacaktır ama bunları yeni bir çarpıcı tür veya var olan bir türün yeni keşfedilmiş popülasyonuna mensup balık(lar) olarak lanse etmeye çalışan dolandırıcı üreticilerin olduğu da bilinmektedir.

Sonuncu ama diğerleri kadar önemli olan bir şey de melezlerin, bir akvaristin üretim yapmayı gerçekten istemesi ama aynı türden uygun bir eş bulamaması durumunda ortaya çıkabilmesidir. Böyle bir durumda bazı akvaristler bu bulamadıkları eş yerine yakın akraba bir tür ile şanslarını denerler.

Melez balıklarla ilgili sorunlar nelerdir?

Günümüzde birçok balık türü doğada tehlike altındadır ve akvaryumlarda yaşatmak onları gelecek için korumanın bir yoludur. Bu doğal olarak aynı zamanda doğal habitatlarını korumak için güçlü çevreci projelerle desteklenmesi gereken de bir durumdur ama bu arada, soylarının tükenmesinin önüne geçilmesi için akvaryum ortamında üretimleri de sağlanabilir. Hâlihazırda, doğada tamamen tükenmelerinden bu yana sadece tutkulu akvaristlerin elinde var olan birkaç Afrika cichlidi mevcuttur. Bu durumun karşısında, melezlenmenin neden bir sorun olabildiğini görmek kolaydır. Eğer elimizde nadir bir Afrika cichlidi varsa ve bunun başka bir türle çiftleşmesine izin verirsek, nadir türlerin korunmasına katkıda bulunamayız.

Bu durum, akvaristler bu melezleri melez olmayan balıklar olarak sattıklarında çok daha sorunlu bir şekil alır. Diyelim ki belli bir tür Afrika cichlidinin, akvaryum ortamında zaman ve emek harcayıp üretimini sağlayarak korunmasına yardımcı olmak istiyorsunuz. Eğer biri size gerçek saf bir tür olduğunu söyleyerek melez balık satarsa, boşa zaman ve emek harcayacaksınız ve hatta melez olmadığına inandığınız bu bireyleri gerçekten melez olmayanlarla çaprazlayarak, gen havuzuna zarar verme ihtimaliniz doğacak. Er ya da geç, sonraki veya bir sonraki nesilde koruduğunuzu sandığınız Afrika cichlidi türüne hiç benzemeyen balıklar elde edeceksiniz. Bazı kişiler hatalı olarak tüm melezlerin kısır olduğuna inanır ama bu, söz konusu balıklar olduğunda, gerçekten çok ama çok uzak bir inanıştır.

Başka bir sorun, canlı balıkların toplanması ve ithal edilmesine ilişkin kurallar ve düzenlemelerin olmasıdır. Bir tür, doğada tehlike altına girdiğinde, az sayıda kalan bireyin doğal habitatlarında yok olmasını önlemek amacıyla türün toplanması ve satılmasının yasaklanması yaygın bir uygulamadır. Yasak bir kere yürürlüğe girmişse, akvaryum hobisinde üretim uygulaması hâlihazırda hobide bulunan bireylerle yapılmak zorundadır. Bu bireyleri melezlenmede kullanmak, doğal olarak istenmeyen bir durumdur. (Yani hobide var olan bireylerin saf kalmış olması önemlidir.)

Eğer yaşanılan ülkede haklarında yasa çıkarılmışsa, doğada tehlike altında olmayan balıkları bile elde etmek zor olabilir. Örneğin Avustralya, burada dünyanın diğer kesimlerinden getirilen istilacı türlerle ilgili çokça sorun yaşandığından, yabancı türlerin ithalatı konusunda çok katıdır. Tıpkı yukarıda anlatılan durum gibi, hobide zaten var olan bireylerle üretim yapılmak zorundadır ve bu bireyleri melezlemede kullanmak, türün ülke içerisindeki akvaryum dünyasında tamamen bozulmasına neden olabilir.

Farklı popülasyonlar

Aynı tür içerisindeki farklı popülasyonlar, birbirinden çok farklı görünümde olabilir. Örneğin, Malavi Gölü’nde birbirlerinden sadece birkaç yüz metre uzaklıkta yaşayan ve aynı cichlid türüne ait iki popülasyon arasında büyük farklılıklar bulunabilir. Eğer her bir popülasyonunun kendisine özgü farklılıklarını korumak istersek, akvaryumda farklı popülasyonlara ait bireyleri bir araya getirmekten kaçınmalıyız. Dolayısıyla popülasyon içi kalmak ve sadece aynı bölgeden getirilen balıkları üretmek önerilir.

Ne yapabilirim?

Yakın akraba olan türleri aynı akvaryumda tutmayın.

Aynı türün farklı popülasyonlarını bir araya getirmeyin.

Onları üretmeye başlamadan önce, balıklarınızın geçmişini öğrenmeye çalışın. Bu, özellikle nadir türlerin üretimiyle ilgili olarak önem taşır. Balıkları vahşi bireylerin fotoğrafları ve tarifleriyle kıyaslamak her zaman önerilir. Balıkları üretmeye başlamadan önce, diğer deneyimli akvaristlerle iletişime geçmek ve onların fikirlerini almak iyi olabilir.

Akvaryum pazarına “yeni” bir tür girdiğinde önce şüpheyle yaklaşın; bunlar birilerinin yeni bir tür olarak lanse ettiği melezler olabilir. Aynı durum yasaklanmış türler için de geçerlidir; düzenbaz akvaristler, yasak türlere benzeyen melezler üretebilir ve bunları, yasal olmayan yollarla getirtilen balıklar almak isteyen akvaristlere satabilirler.


Çevirmen: Anıl Altın
Kaynak: aquaticcommunity.com