Balıksız döngü nedir ve diğer yöntemlere göre daha iyi bir teknik olabilir mi? Matt Clarke, bu konuyla ilgili çok sorulan soruların bazılarına cevap veriyor.
Balıksız döngü nedir?
Balıksız döngü, akvaryuma balık eklemeksizin, kimyasal varlıkları kullanan yeni biyolojik filtrenin olgunlaştırılması (veya döngüsünün sağlanması) (yani suyun oturtulması) yöntemidir.
Olgunlaştırma veya döngüyü sağlama, basit anlamda filtredeki faydalı bakterilerin gelişmesi sürecidir. Bunu, bakterilerin enerji olarak kullanacakları bir kirlilik kaynağı sağlayarak ve sonrasında, bakteri kolonisinin tam olarak oluşması için birkaç hafta bekleyerek yapabilirsiniz. Bakterilerin tümü geliştiğinde, akvaryumda amonyak ve nitrit olmayacak, nitrat oluşmaya başlayacak ve filtre, olgun veya döngüsü sağlanmış olarak nitelenecektir.
Neden yeni biyolojik filtrenin olgunlaşması gerekiyor?
Yeni filtreler, balık tarafından üretilen ve çürüyen yemlerden açığa çıkan amonyağın giderilmesi için gerekli olan bakterileri içermez, dolayısıyla ilk başta suyu temiz tutamazlar. Süreç, filtrenin doğru şekilde suyu temiz tutarak çalıştığından emin olmak için gereklidir.
Bu olgunlaşma süreci için bir ay boyunca akvaryumumda sadece su bulunması gerektiğini işittim. Bu doğru mu?
Hayır, bu eski bir inanış. Olgunlaşma sürecinin başlayabilmesinden önce, bakteriler besin kaynağına ihtiyaç duyar. İçerisinde sadece su bulunan veya düzenli şekilde kirlilik kaynağı bulunmayan bir akvaryum olgunlaşmayacaktır ve eğer akvaryumda uzun süreler çok az besin mevcut olursa, bu boş bırakılan akvaryumun olgunluğunu yitirmesi ihtimali ortaya çıkabilir.
Akvaryumcu bir hafta sonra balık eklememi önerdi. Buna ne diyorsunuz?
Yeni bir filtrenin işlemesini sağlamanın birkaç farklı yolu vardır. Yıllar boyunca akvaristler akvaryumda ilk bir hafta hiçbir canlı bulunmamasının ardından, yavaş yavaş “dayanıklı balıkları” ekleme yoluyla yeni filtreyi olgunlaştırdılar.
Biz ise uzun süredir bu tekniğin kullanılmaması gerektiğini söylüyoruz ve internet üzerindeki birçok forum da muhtemelen bizim bu düşüncemizi paylaşacaktır. Ancak birçok satıcı hâlâ bu yaklaşımı tavsiye ediyor, bu yüzden akvaryumcunuz da size bunu söyleyebilir.
Balıklı döngü nasıl işler?
Balık suda amonyak üretir ve bakteri gelişimini tetikler. Ancak filtre yeniyken az sayıda bakteri olduğundan, su kaçınılmaz olarak bir miktar kirlilik barındırır ve bu durum balıkları rahatsız edebilir veya onlara zarar verebilir.
İlk başta amonyak sorun olacaktır ama birkaç hafta sonra nitrit seviyeleri yükselmeye başlayacaktır. Ya çok fazla balık ya da çok fazla besin olmasından dolayı kirlilik arttıkça, amonyak ve nitrit seviyeleri de artacaktır ve balıklar, zehirlenmeye daha elverişli hâle gelecektir.
Eğer bu şekilde yeni bir filtreyi gerçekten olgunlaştırmak zorundaysanız, çok sabırlı ve dikkatli olmalısınız. Akvaryuma çok sayıda balık eklerseniz ve onlara çok fazla yem verirseniz, muhakkak ki sorunlarla karşılaşırsınız. Bazı balıklar diğerlerine göre daha dayanıklıdır, bu yüzden dayanıklı olmayan belli türler çabucak hastalanabilir ve ölebilir.
Eğer akvaryumcu size bu tavsiyeyi verdiyse ve siz de uyguladıysanız, suyu düzenli olarak test edin ve şartlar tehlikeliyse büyük su değişimleri yapmaya hazır olun.
İdeal olanı, balık toksik maddelere maruz kalmadığından, daha etik olduğu düşünülen modern balıksız döngü tekniğini kullanmanızdır.
Balıksız döngünün faydaları nelerdir?
Alışılmış yöntemin aksine balıksız döngü, balıklar kirli su nedeniyle strese girmeksizin sistemi oturtmanıza olanak tanır. Bu sayede aslında beslemek istemediğiniz dayanıklı balıkları seçmek zorunda kalmazsınız. Ayrıca süreci doğru şekilde uygularsanız, geleneksel yönteme göre daha çabuk ve güvenli şekilde daha kalabalık bir ortam yaratabilirsiniz.
Herhangi bir dezavantajı var mıdır?
Birçok durumda, en azından üç veya dört hafta, bazen daha da uzun süre akvaryuma balık koyamayacaksınız. Bazı uzmanlar, balık atıkları veya artık yemler gibi organik maddelerden ziyade kimyasal maddeler kullanılarak suyu oturtulmuş akvaryumların gerekli faydalı bakterilerden yoksun kalabildiğini ve balıklar eklendiğinde ek “olgunlaştırma” sürecine gerek duyulduğunu ortaya koymuşlardır.
Balıksız döngü yeni bir teknik midir?
Hayır. “Balıksız döngü” yeni bir ifade ama bu teknik, en azından 1970’lerden beri uygulanıyor.
Nasıl başlarım?
Birçok akvarist, inorganik balıksız döngü tekniğini tercih etmektedir. Bu teknik, temelde akvaryuma bakterilerin parçalayacağı amonyak gibi azotlu maddeleri eklemeyi içerir. Tartışmaya açık bir şekilde balık veya yem artıkları gibi organik maddelerin, organik maddeleri amonyağa dönüştüren heterotrof bakterilerin gelişimini de destekleyeceğinden, kullanılmaları ideal olacaktır. Eğer döngüyü inorganik olarak sağlamaya çalışırsanız, bu bakteriler aynı sayıda oluşmayabilir.
Sıvı veya kristal formdaki amonyak, balıksız döngü için en yaygın olarak kullanılan kimyasaldır. Ancak kullanılması tehlikeli olabilir ve temin etmesi de kolay olmayabilir. Biz “bakteri başlatıcı” ifadeli ticari ürünlerin kullanılmasını öneriyoruz. Ayrıca döngü süreci boyunca düzenli aralıklarla besin ilavesi de gereklidir.
İlk başta neler olur?
Eğer döngüyü, akvaryuma çürümekte olan balık parçası veya her gün bir parça yem ekleme yoluyla organik olarak yapıyorsanız, kimyasallarla yapılandan biraz farklı bir olgunlaştırma süreci olacaktır.
İlk adım -ki birçok akvarist bundan bihaberdir- mineralizasyondur. Bu, akvaryumda amonyağın heterotrof bakteriler veya kimyasal süreçler (deaminasyon veya aminsizleştirim vs.) tarafından biçimlendirilmesi sürecidir. Mineralizasyon olmaksızın, ilk bakterilerin kullanabileceği çok az amonyak olacaktır. Uzmanlar bunun, çürüyen maddenin kirlilik seviyesine etkisinin yaklaşık bir gün sürmesinden ve akvaryumun hemen olgunlaşmaya başlamayacak olmasından kaynaklanabildiğini ortaya koydular.
Amonyak nasıl parçalanır?
İlk başta, parçalanmayı sağlayacak çok az sayıda bakteri olduğundan, amonyak patlaması yaşanacaktır. Birkaç gün sonra Nitrosomonas adı verilen ototrof bakteriler gelişmeye başlar. Bu nitrifiyan bakteriler, amonyaktaki azotu parçalayıp onu nitrite oksitler. Nitrit daha az zararlıdır ama herhangi bir balık için hâlâ çok tehlikeli olacaktır. Amonyak seviyesi, eğer su soğuk ve/veya tuzlu ise ya da bakterileri etkileyen kimyasallar barındırıyorsa daha uzun süre dayanabilmesine rağmen, normal şartlarda tropikal bir akvaryumda birkaç hafta boyunca çok yüksek olacaktır.
Nitriti ne parçalar?
Nitrit, Nitrobacter ve Nitrospira bakterileri tarafından nitrata dönüştürülür ki nitrat daha az zehirlidir. Nitratı azaltmanın en popüler yöntemi, su değişimleri yapmaktır. Kirli akvaryum suyundan alıp yerine kloru giderilmiş musluk suyu koyarak, seyreltme yoluyla nitrat seviyesini düşürebilirsiniz.
Nitrit seviyesi artıyor. Ne zaman düşmeye başlayacak?
Yaklaşık iki hafta sonra (sıcaklığa bağlı olarak) nitrit seviyesi tavan yapmaya başlayacaktır ve amonyak seviyesi, Nitrosomonas popülasyonu aşırı şekilde arttığından, düşmeye başlamış olabilir.
Kirlilik seviyelerini test etmeye devam edin ve (birçok akvaryum için üçüncü haftadan sonra) düşmeye başladıkları zamanı tespit etmelisiniz. Eğer hâlâ bir miktar amonyak varsa veya su soğuksa, nitrit seviyesi daha uzun süre devam edebilir. Yüksek amonyak, Nitrobacter gelişimini engeller, dolayısıyla amonyak seviyesi bir miktar düşene kadar nitrit nitrata dönüştürülmeyecektir.
Akvaryumdaki su neden bulanık?
Bakteri popülasyonu, sudaki tüm besinleri kullanmaya çalışmak için ilk aşamalarda hızlıca artar. Bazı uzmanlar, sadece iki hafta sonunda filtre kumunun her bir gramında yaklaşık 100 milyon bakterinin olabildiğini ortaya koymuşlardır. Tüm filtreyi düşündüğümüzde, acayip bir sayı karşımıza çıkıyor.
Olgunlaştırma sürecini nasıl hızlandırabilirim?
Olgunlaştırmayı hızlandırıcı birçok akvaryum ürünü üzerinde yürütülen tartışmalı çalışmalar, bu ürünlerin özellikle etkili olmadıklarını ortaya koymuştur. Bazı araştırmacılar, bunların yanlış bakteri tiplerine dayalı olduklarını iddia etmişlerdir. Yine de bazı ürünleri denemeye değer buluyoruz ve biz bazılarından olumlu sonuçlar elde ettik.
Yeni bir filtreyi tetiklemenin en kolay yolu, başka bir filtreden alınan oturmuş malzemeyi bu filtreye koymaktır. En iyi sonuçları almak için filtrelerin takıldığı iki farklı akvaryumun su kimyalarının aynı olduğundan emin olmalısınız.
Neden bazı akvaryumların olgunlaşması diğerlerine göre daha uzun sürer?
Filtre bakterileri, su şartlarına ve filtre içerisindeki ortama bağlı olarak farklı hızlarda çoğalır. Bazı şeyler sayılarının artmasını baskılayabilirken, diğer bazı şeyler ise artış göstermelerine olanak tanır ama metabolizmalarını yavaşlatarak amonyak ve nitrit gibi atıkları oksitlemede onları daha az etkili hâle getirir.
Birçok balık hastalığı tedavisi (özellikle metilen mavisi, nifurpirinol ve antibiyotik kullanılarak yapılanlar) sorunlara yol açacaktır. Musluk suyundan doğrudan gelen klor ve kloramin de dikkat edilmesi gereken unsurlardır.
Sıcaklık önemli midir?
Evet, sıcaklık çok önemlidir. Bakteriler, su daha sıcak olduğunda daha çabuk gelişir ve sıcaklıktaki düşüş, süreci yavaşlatabilir. Deniz akvaryumlarında yapılan deneylerde 4°C’lik bir artış, amonyak oksidasyonunu %50 ve nitrit oksidasyonunu %12 oranında artırmıştır. Sıcaklığı sadece 1°C azaltmak ise amonyak oksidasyonunu %30 oranında azaltmıştır.
Çevirmen: Anıl Altın
Kaynak: practicalfishkeeping.co.uk
İlgili makaleler: 1) Amonyak Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
2) Nitrit Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
3) Nitrat Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder